ESPON 2020

Program ESPON 2020 jest programem Europejskiej Współpracy Terytorialnej 2014-2020 ukierunkowanym na promocję i wspieranie europejskiego wymiaru terytorialnego w zakresie rozwoju i współpracy poprzez dostarczanie wyników badań, transfer wiedzy oraz informacji dla przedstawicieli władz publicznych oraz innych podmiotów zajmujących się kształtowaniem polityk na wszystkich szczeblach.

Celem Programu ESPON 2020 jest wzmocnienie skuteczności Polityki Spójności UE oraz innych polityk sektorowych i programów finansowanych z Europejskich Funduszy Strukturalnych i Inwestycyjnych (EFSI) oraz wspieranie realizacji Strategii Europa 2020 poprzez opracowywanie, rozpowszechnienie i promocję danych terytorialnych dotyczących całego obszaru 28 Państw Członkowskich UE oraz czterech Państw Partnerskich: Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii.

Cel ten realizowany jest poprzez tworzenie, dostarczenie i rozpowszechnianie analiz i informacji o europejskich, regionalnych i lokalnych trendach i cechach terytorialnych w zakresie, na przykład, zatrudnienia i rynku pracy, struktur biznesowych (takich jak MŚP) i modeli inwestycyjnych, funkcjonalnych obszarów miejskich, modeli transportu, starzenia się społeczeństwa i zmian demograficznych, elementów kulturowych, krajobrazowych czy dziedzictwa kulturowego, podatności na zmiany klimatu i wpływu takich zmian, wykorzystania gruntów i ograniczeń zasobów, ustaleń dotyczących instytucji i zarządzania, infrastruktur, łączności i dostępności, świadczenia usług, regionów metropolitalnych, małych i średnich miast, czy powiązań pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi. Dane terytorialne będą wspierać zintegrowane podejście ukierunkowane terytorialnie i umożliwią zwiększenie zasięgu analiz porównawczych (benchmarking) poszczególnych regionów, miast i większych terytoriów Europy, co w konsekwencji może przyczynić się do określenia i zbadania nowych możliwości rozwoju i wzrostu gospodarczego.

Program realizowany będzie w oparciu o bazę danych i badania terytorialne prowadzone na poziomie ogólnoeuropejskim (kontynuacja dotychczasowych edycji Programu ESPON 2006 i ESPON 2013) w celu dalszego wsparcia kształtowania polityki w oparciu o wyniki badań obejmujących obszar UE i przyczynienia się do umożliwiania regionom i miastom opracowania odpowiedniej, ukierunkowanej terytorialnie odpowiedzi na wyzwania Strategii Europa 2020. W ten sposób przyczyni się do stałej edukacji w zakresie kształtowania polityk i uchwyceniu paneuropejskiej perspektywy terytorialnej, która wzmocni skuteczność Polityki Spójności, oferując nowe spojrzenie na możliwości rozwoju i wyzwania na poziomie europejskim (z uwzględnieniem kontekstu globalnego) w Państwach Członkowskich i Partnerskich lub w ramach transgranicznych, regionalnych i lokalnych strategii rozwoju, ostatecznie przyczyniając się do realizacji celów Strategii Europa 2020.

Grupy docelowe:

Wyniki badań kierowane są do Komisji Europejskiej i decydentów i praktyków na różnych poziomach zarządzania odpowiedzialnych za spójność terytorialną, programy EWT, strategie makroregionalne oraz przygotowanie i wdrożenie Polityki Spójności na poziomie krajowym, jak również za inne stosowne rodzaje polityk – przedstawicieli władzy publicznej i innych podmiotów kształtujących polityki na poziomie unijnym, Państw Członkowskich, regionalnym i lokalnym w Europie. Instytucje wdrażające programy finansowane ze środków EFSI i przygotowujące sprawozdania okresowe. Decydenci na poziomie regionalnym i lokalnym oraz praktyków odpowiedzialnych za rozwój terytorialnych i planowanie i/lub zaangażowanych we współpracę transgraniczną na większych obszarach. Organizacje promujące różne interesy regionalne/miejskie na poziomie unijnym. Pracownicy naukowi uniwersytetów, zarówno badacze, jak i studenci, jako przyszli decydenci. Sektor prywatny i szersze grono odbiorców europejskich.

Strategia realizacji Programu ESPON 2020 pozwoli zapewnić, że Program odegra szczególną rolę we wspieraniu rozwoju polityki, zdolności instytucjonalnych, skutecznego kształtowania polityki i wydajnej administracji publicznej za pośrednictwem danych terytorialnych dotyczących Europy, a przez to umożliwi realizację nadrzędnej misji Programu:

Program ESPON 2020 będzie kontynuować konsolidację Europejskiej Sieci Obserwacyjnej Rozwoju Terytorialnego i wspierać dostarczanie i wykorzystywanie w ramach polityki porównywalnych, systematycznych i rzetelnych danych terytorialnych na poziomie ogólnoeuropejskim.

W oparciu o tak określoną misję, strategia realizacji Programu jest opisywana, w następujący sposób:

• Wkład w zwiększanie wykorzystania danych terytorialnych w ramach rozwoju polityki i programów związanych z Polityką Spójności UE (spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna) na poziomie unijnym oraz w Państwach Członkowskich i regionach, w mających zastosowanie europejskich i krajowych politykach sektorowych oraz stosownych procesach dotyczących polityki, takich jak Agenda Terytorialna 2020.
• Realizacja badań stosowanych i analiz, na podstawie których opracowywane są nowe dane oraz ułatwianie transferu i wymiany wiedzy w ramach procesów związanych z polityką poprzez dostarczanie danych terytorialnych w celu wspierania rozwoju polityki na poziomie unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym, jak również w kontekście transnarodowym i transgranicznym.
• Monitorowanie głównych europejskich tendencji terytorialnych, potencjałów i wyzwań oraz dostarczenie narzędzi analitycznych w celu przyczynienia się do realizacji odnośnych procesów dotyczących polityki, debat politycznych oraz kształtowania strategii terytorialnej poprzez dostarczenie ogólnoeuropejskich danych terytorialnych i przekazanie doświadczeń.
• Zapewnienie skutecznej, terminowej i natychmiastowej komunikacji, zwiększenie zasięgu i wykorzystania danych przez potencjalne strony zainteresowane oraz ułatwianie bieżącej koordynacji i współpracy z licznymi instytucjami docelowymi na poziomie unijnym, krajowym, regionalnym i miejskim, a także programami EFSI, w szczególności na poziomie transnarodowym i transgranicznym.

ESPON 2020 będzie realizowany w ramach 5 celów szczegółowych:

1.  Stałe opracowywanie danych terytorialnych w formie badań stosowanych i analiz.
   
   Działania, które mają być realizowane w ramach tego celu, będą tematycznie odpowiadały na potrzeby polityk w praktyce, obejmowały różne dziedziny i terytoria (przekrojowo przez sektory) oraz będą wynikiem funkcjonowania transnarodowej sieci badań i ekspertyz.
2. Usprawniony transfer wiedzy i analityczne wsparcie użytkownika.
   
   W ramach realizacji tego celu, działania, w tym projekty dotyczące analiz celowych dla grup organów krajowych, regionów i miast, podobne do działań, które zostały pomyślnie zrealizowane w ramach Programu ESPON 2013, będą kontynuowane w oparciu o zapotrzebowanie zgłaszane przez zainteresowane strony. O zakresie tematycznym, w odpowiedzi na zaproszenia do składania propozycji tematów, decydować będą zainteresowane strony, a analiza zapewni uczestnikom wiedzę z perspektywy europejskiej, którą mogą następnie przełożyć na określony kontekst danej polityki.
   
   
3. Poprawa obserwacji terytorialnych i narzędzi do analiz terytorialnych.
   
   Cel ten przewiduje kontynuację obserwacji i monitoring struktur, tendencji i dynamiki na różnych terytoriach europejskich oraz dalszy rozwój narzędzi analitycznych. Działania będą opierać się na postępach poczynionych podczas realizacji poprzednich Programów ESPON, m.in. dalsze upubliczniane przeglądów monitoringu terytorialnego, skierowane do decydentów, praktyków i innych zainteresowanych stron.
   
   
4. Szerszy zasięg i korzystanie z danych terytorialnych.
   
   Tj. Skuteczna, ukierunkowana i zrozumiała wymiana informacji skierowana do jasno określonych grup docelowych, dotarcie do większej liczby użytkowników danych terytorialnych.
   
   
5. Bardziej skuteczne, efektywne i wydajne wdrażanie programu i profesjonalna pomoc w zakresie zarządzania.
   
   Nowa struktura administracyjna pozwala na wykorzystanie przetargów i umów o świadczenie usług w celu realizacji przewidzianych działań i zaangażowania różnych grup docelowych, które w nich uczestniczą.

Nad kwestiami związanymi z realizacją Programu Współpracy (w tym z uchwalaniem i zatwierdzaniem propozycji działań/tematów badawczych) czuwa Komitet Monitorujący, w skład którego wchodzą przedstawiciele wszystkich państw uczestniczących w Programie oraz w charakterze doradczym przedstawiciel Komisji Europejskiej.

Program swoim zasięgiem obejmuje terytorium 28 państw członkowskich UE, a także czterech państw partnerskich: Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii.

Budżet programu wynosi 48,6 mln euro, przy wsparciu z Unii Europejskiej w wysokości 41,3 mln euro pochodzących z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Pierwsze nabory do Programu planowane są na wrzesień 2015 r.

W okresie programowania 2014-2020, ESPON będzie funkcjonować jako Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT, z ang. EGTC), działania i projekty w ramach Programu realizowane będą za pośrednictwem przetargów oraz umów o świadczenie usług (do których startować mogą Wykonawcy z całej Europy).

Głównym celem Programu będzie zapewnienie wsparcia w ramach 11 Celu Tematycznego Polityki Spójności - Wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej.

Instytucją Zarządzającą Programem jest Ministerstwo Zrównoważonego Rozwoju i Infrastruktury w Luksemburgu.